Śladami historii Rząśnika

Jesienią 2022 roku nasze Stowarzyszenie otrzymało bardzo ciekawą propozycję współpracy z Gminy Rząśnik. Ponieważ temat dotyczył kwestii historycznych powiatu wyszkowskiego chętnie podjęliśmy się zadania, zwłaszcza że jest to jeden z celów określonych w naszym Statucie. Nasze zadania polegało na zlokalizowaniu i zbadania terenu w Rząśniku, na którym na przełomie XIX i XX wieku działał młyn wiatrowy.
Aby zrealizować takie działania należy przejść skomplikowaną procedurę związaną z uzyskaniem pozwoleń. Uzyskawszy takowe, końcowe pozwolenie od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ostrołęce (MWKZ) pod koniec 2022 roku rozpoczęliśmy działania, które kontynuowaliśmy wiosną 2023 r.

Nasze działania zaczęliśmy od badania dostępnej literatury, analizowania dokumentów, a w szczególności dostępnych map terenu. Wykorzystaliśmy również nowoczesne technologie i aplikacje działające na bazie GPS, które po wczytaniu i skalibrowaniu dawnych map pozwoliły nam odnaleźć się w dawnym terenie oraz umożliwiły z dość dużą dokładnością określić miejsca, drogi i obiekty, które były celem naszych badań.

Początkowe prace poszukiwawcze z wykorzystaniem detektorów metali oraz odnalezione artefakty wskazywały, że nasze działania przygotowawcze były bardzo pomocne i dość szybko zlokalizowaliśmy prawdopodobną lokalizację wspomnianego wiatraka. W wytypowanym miejscu odnaleziono dość dużą ilość monet Królestwa Polskiego, austriackich, pruskich i rosyjskich z XVIII, XIX i początku XX wieku, różnego rodzaju plomb a także niezidentyfikowanych elementów metalowych, dość masywnych. Zlokalizowanie takich przedmiotów w wytypowanym miejscu nie jest oczywiście 100 % potwierdzeniem zlokalizowania posadowienia wiatraka ale niewątpliwie wskazuję to miejsce bardzo prawdopodobnym.

Skupieni na poszukiwaniach śladów wiatraka zaczęliśmy odkrywać, w miarę poszerzania kręgu działań przedmioty znacznie starsze oraz związane z innymi wydarzeniami.
Tak oto początkowe, ciekawe, historyczne badania przerodziły się ekscytująca przygodę z odkrywaniem lokalnej historii.

Jednym z pierwszych przedmiotów było odkrycie monety z czasów Potopu Szwedzkiego, Szeląg Karol X Gustaw z 1655 roku. Kolejne odkrycia związane były z innymi epokami w dziejach Polski. Odnalezione zostały kule muszkietowe oraz guzik pułkowy rosyjski, pochodzące z wojen napoleońskich. Analizując kolejne znaleziska możemy stwierdzić, że tereny Rząśnika dość mocno ucierpiały w trakcie I Wojny Światowej. Świadczy o tym ogromna ilość kul szrapnelowych, zapalników o raz elementów szklanek szrapnelowych odnalezionych w trakcie badań. Jeżeli dodamy do tego dużą ilość łusek, wystrzelonych pocisków z karabinów systemu Mauser i Mosin to stwierdzić możemy, że walki w lipcu 1915 na tym terenie były bardzo intensywne.

Bardzo ciekawym znaleziskiem okazał się polski orzełek do czapki wojskowej WZ 28. Z tego samego okresu pochodzi guzik wojskowy, a jeżeli dołożymy do tego wieczko od wojskowego mydła do golenia to można pokusić się o teorię, że należały te przedmioty do jakiegoś polskiego żołnierza walczącego w tym miejscu we wrześniu 1939 roku.
W pobliżu terenu poszukiwań, na skrzyżowaniu drogi do Lubiela stoi kapliczka poświęcona nieznanemu żołnierzowi polskiemu. Może odnaleźliśmy wspólny mianownik dla naszych znalezisk ?

Jednak prawdziwego odkrycia dokonaliśmy w jednym z kolejnych dni poszukiwań. Udało nam się odnaleźć niezwykle ciekawe znalezisko. Metalowy, dość ciężki przedmiot z widocznymi, rzeźbionymi elementami roślinnymi i zwierzęcymi wydał nam się bardzo interesujący (Krystian – gratulacje trafienia). Mając na uwadze obowiązek zgłoszenia znaleziska archeologicznego do MWKZ niezwłocznie to uczyniliśmy. Na miejscu naszych poszukiwań pojawili się przedstawiciele tej instytucji, którym wskazaliśmy miejsce odnalezienia artefaktu.

Przeprowadzone zostały oględziny miejsca odnalezienia, a przedmiot zabrany został do dalszych analiz. Jak nas później poinformowano, archeolodzy zidentyfikowali przedmiot jako nabijka, ozdoba na pas. Wykonana została z brązu, a niektóre elementy były złocone. Wspomniane zdobienia charakterystyczne są dla Wikingów lub Rusinów. Archeolodzy określili czas, w którym powstał przedmiot jako wczesne średniowiecze (IX-X wiek).

Przeprowadzone dotychczas badania wskazują, że historia Rząśnika nadal czeka na chętnych do zgłębiania jej tajemnic. Mamy nadzieję, że zdobyte dotychczas przedmioty będą impulsem do dalszych poszukiwań i odkryć. Takie odkrywanie i dotykanie historii to bardzo ekscytujące chwile. Nie co dzień dane jest trzymać w rękach rzeczy, które mają 1000 lat.
Nasze badania trwają nadal. Prowadzimy identyfikację, opisy i tworzymy dokumentację techniczną znalezisk. Wszystkie historyczne przedmioty mamy zamiar zdeponować w Gminie Rząśnik – jest to jednak uzależnione od MWKZ, który po sporządzeniu przez nas raportu końcowego podejmie w tym temacie decyzję.

Chcemy podziękować wszystkim osobom dotychczas zaangażowanym w poszukiwania, a mianowicie: Przedstawicielom Gminy Rząśnik, Członkom Stowarzyszeń Historycznych „PASJA” oraz „POLSKA GRUPA ODKRYWCÓW HISTORII” za ich bezinteresowną pomoc w poszukiwaniach, Pani archeolog Joannie Celejewskiej z ostrołęckiego oddziału MWKZ za wsparcie merytoryczne i cenne wskazówki. Dziękujemy również Dawidowi Olesiukowi za wielkie wsparcie techniczne naszego projektu i pomoc w identyfikacji przedmiotów, a także Łukaszowi Szymańskiemu za świetny film dokumentujący nasze działania.

Zrobiliśmy dobrą robotę bo połączyła nas wspólna pasja do historii.

Liczymy na dalszą owocną współpracę przy odkrywaniu historii naszej Małej Ojczyzny i zapraszamy do obejrzenia galerii foto oraz filmu gdzie prezentujemy część odnalezionych przedmiotów.

GALERIA