Wyzwolenie Leszczydołu Nowin 1944 roku

80 lat temu, 4 września 1944 r. wojska I Frontu Białoruskiego wyzwoliły Leszczydół Nowiny. W świetle aktualnej wiedzy i świadomości historycznej, trudno nazwać ten dzień „wyzwoleniem”. Bardziej odpowiednim jest  tu zapewne zwrot „zakończenie okupacji niemieckiej i roz­po­częcie okupacji radzieckiej”. Niemniej jednak faktem historycznym pozostaje to, że w okresie 31.08 – 5.09.1944 roku na terenie powiatu wyszkowskiego toczyły się bardzo intensywne boje ar­mii niemieckiej i radzieckie w ramach końcowej fazy, letniej ofensywy radzieckiej o kryptonimie „Bagration”. Nasza wieś była ważnym punktem w przełamaniu obrony niemieckiej w rejonie Wy­szkowa, dzięki której miasto uniknęło zagłady znanej z września 1939 roku.

Zagadnienie wyzwolenia Leszczydołu Nowin, latem 1944 roku to nie jest zapewne temat, który chętnie podejmowaliby zawodowi historycy, eksperci lub badacze dziejów II Wojny Światowej. Powód jest prosty – dotyczy bardzo niewielkiego fragmentu lokalnej historii, którym mieliby się zaj­mować, a tym samym małej ilości odbiorców do której dotarłaby ich praca. Zapewne dlatego te­mat ten nie został dotychczas zbadany i opisany. Jest to jednak ciekawy temat dla lokalnych badaczy i pasjonatów mikrohistorii.
Wiele osób posiada cenne informa­cje, wspomnienia lub pamiątki z tego okresu. Nasze Stowarzyszenie posiada kilkanaście wywiadów, których bohaterowie często wspominali omawiane czasy, używając zwrotu „jak ruskie weszli”. W trakcie wieloletnich poszukiwań, zdobyliśmy mnóstwo dokumentów, pamiątek czy map, pocho­dzących z archiwów polskich, niemieckich i radzieckich, które pozwalają odpowiedzieć nam na szereg py­tań, a tym samym podjąć próbę spisania jednego z fragmentów z dziejów naszej wsi – Leszczydołu Nowin.

Uchylamy zatem dziś rąbka tajemnicy, jeżeli chodzi o plany naszego Stowarzyszenia na 2025 rok, mając nadzieję, że temat który będziemy podejmować, zainteresuje wielu okolicznych mieszkań­ców.

Tymczasem zapraszamy Was do obejrzenia radzieckiej mapy taktycznej z badanego okresu, wska­zującej jednostki oraz główne kierunki natarcia wojsk radzieckich na terenie Leszczydołu Nowin w dniu 04.09.1944 roku.

Jak łatwo odczytać z mapy, od południa z rejonu Natalina w kierunku ulicy Zacisze nacierała 193 Dywizja Strzelecka, główny trzon natarcia stanowiła 44 Gwardyjska Dywizja Strzelecka, atakująca wzdłuż obecnej ulicy Środkowej i Szkolnej. Jej północne skrzydło osłaniała 69 Dywizja Strzelecka nacierająca wzdłuż tzw. Linii Powstańczej. Łączeni było to ponad 15 tysięcy żołnierzy. Działania piechoty wspierała 17 Gwardyjska Brygada Pancerna z 1 Dońskiego Korpusu Pancernego.

Bitwa o Leszczydół Nowiny trwała około 5 godzin i pochłonęła wiele ofiar poległych i rannych po obydwu walczących stronach. Na terenie Leszczydołu Nowin rozbitych zostało również wiele czołgów i dział pancernych.

Artur Gałązka