Wiele osób interesujących się astronomią słyszało zapewne o najsłynniejszym w Polsce meteorycie pułtuskim, który w lutym 1868 r, po wcześniejszym rozbiciu się w atmosferze ziemskiej na dziesiątki tysięcy kawałków, spadł w okolicach Pułtuska. Drobne odłamki znajdowane były między innymi w okolicy Obrytego.
Niewiele natomiast osób słyszało zapewne o upadku meteorytu, który miał miejsce ponad 200 lat wcześniej. Tematem tym zainteresował się Tomasz Walesiak z Polskiego Towarzystwa Meteorytowego, a swoje badania z 2014 roku opublikował w naukowym roczniku Acta Societatis Metheoriticae Polonorum, vol. 7, 2016. W swoim opracowaniu autor wskazuje miejsca, w którym upadły bardzo duże odłamki meteorytu. Jedno z nich znajduję w odległości kilkuset metrów od Leszczydołu Nowin. Mapa (rys.1) opracowana przez autora wskazuje kolejne lokalizacje czyli Porządzie i Jaszczułty.
Przeprowadzona przez autora analiza terenowa (Rys. 2), badania i doświadczenia wykonane zarówno w krajowych jak i zagranicznych instytucjach wskazują, że mamy tu do czynienia z upadkiem obiektu kosmicznego. We wszystkich miejscach stwierdzono, że obiekt poruszał się z kierunku północno zachodniego. Wszystkie lokalizacje upadku znajdują się na terenach leśnych Puszczy Białej, a ich kształt można obecnie przejrzeć na stronie geoportal.pl używając lotniczego skaningu laserowego LIDAR. Miejsca upadku to obecnie kratery o szerokości 110 metrów. Głębokość krateru zlokalizowanego koło Leszczydołu Nowin wynosi 3,5 metra a pozostałych od 5 do 5,5 metra. Na rys.3 wskazana jest lokalizacja krateru w okolicy Leszczydołu Nowin.
Co mówią źródła historyczne na temat naszego meteorytu? Przytoczone przez autora są relacje z 1660 roku żołnierzy widzących nad Gdańskiem przelatujące ogniste kule. Jasność na niebie widoczna była przez 15 minut, po czym rozległ się olbrzymi grzmot.
Z tego samego okresu pochodzą relacje z Warszawy, gdzie obserwatorzy widzieli w środku nocy 3 słońca biegnące po niebie a następnie słyszeli huk przewracanych dziesięciu zamków. W przeprowadzonych badaniach źródeł historycznych miejsca upadku meteorytu, autor odwołuje się między innymi do prac Marii Żywirskiej, która opisuje, że właśnie około 1660 roku tereny te poddane były bardzo ciężkiej próbie. Wojny, zaraza oraz jakaś niepojęta siła praktycznie pozbawiła te tereny ludności. Spadek ilości mieszkańców był tak duży, że wyludnione wsie objęte zostały około roku 1740 akcją przesiedleńczą ludności z Kurpi Zielonych.
Dość wymownym dla nas jest kolejny dowód pochodzący z lustracji biskupiej wsi Leszczydół tak zasobnej, że w roku 1647 na 17 półwłóczników było 49 wołów, podczas gdy w 1702 r. „wychodzi na Pański dzień tylko ośm ex quo woły pozdychały jednym, innym niedźwiedzie pojedli”.
Podobny los spotkał pobliskie wioski; Ochudno, Jaszczułty, Dąbrowa oraz Porządzie, gdzie jak czytamy wyginęła cała rdzenna ludność.
Przeprowadzona analiza wskazuje, że być może krater, który zlokalizowany kilkaset metrów od Leszczydołu Nowin oraz pozostałe znajdujące się niedalekiej odległości były etapem zwrotnym dziejach naszej okolicy. Na pewno warto odnaleźć te miejsca i zobaczyć pozostałość po zderzeniu ciała niebieskiego z ziemią. My już odnaleźliśmy i zapewniamy, że jeszcze dziś ich wielkość robi duże wrażenie.
Stowarzyszenie Wspólna Przyszłość organizuje od kilku lat rajd rowerowy z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. W tym roku trasa ma prowadzić właśnie śladem tych trzech kraterów. Niestety, w związku z sytuacją epidemiologiczną, jej termin będzie musiał być przesunięty. Już dziś jednak zachęcamy do udziału w tym rajdzie, a o szczegółach będziemy informowali na bieżąco. Zachęcamy do obserwowania naszej strony internetowej.